Rusiyädän küçü
Törle çıganaklarga kürä Finlandiyägä möselmannar 1500 nçe yıllarda kilgännär. 1800 nçe yıllarnıñ başında Suomenlinna kirmänen tözü häm tamir eşlärenä möselman eşçeläre katnaşkan. Alar arasında berär oyışma tärtibe häm ber-berläre belän aralaşu bulganı raslangan. Alarnıñ däülät tarafınnan birelgän üz kaberstanı bulgan.
Finlandiyägä küçep kilüçelärneñ iñ zur öleşe 1800 nçe yıllarnıñ ikençe yartısında häm 1900 nçı yıllarnıñ başında ilebezgä kilgännär. Küçep kilü 1925 nçe yılga kadär tuktalmıyça dävam itkän.
Yaña vatanga küçep kilüçe avıl hucalıgın alıp bargan häm şunıñ belän käsep itkän, ul vakıttagı Tübän Novgorod guberniyäse Aktuk, Suıksu häm Kuysu avıllarında yäşäüçe möselmannar bulgan. Kayber avıl keşeläre yıl buyı yakın tirä-yakta satu-alu belän şögellängän. Şulay uk cir eşkärtüçelär dä kış vakıtında Finlandiyä kebek yırak cirlärgä säüdägä yöregännär. Ul vakıtta Finlandiyä Rusiyä eçendä bulganga kürä anda säüdä eşläre öçen barırga ber ni komaçaulamagan.
Bu säüdä yulları nıgıgan. Rusiyädä cir belän käsep itü mömkinlekläre zaiflängäç tanış bulgan säüdä yulları möselmannarnı nıgrak üzlärenä tarta başlagannar. Kübese Finlandiyädä yäşärgä kalgan.
Urınlaşu
Möselmannarnıñ Finlandiyägä küçü haräkäte fin halkınıñ Finlandiyä eçendä az keşe yäşägän urınnardan şähärlärgä kitüe kebek bulgan. Möselmannar yäşäü urını bularak zur şähärlärne häm öyäz märkäzlären saylagannar. Terijoki möhim ber küçü urını bulgan, ul şähär aşa Finlandiyäneñ başka şähärlärenä taralgannar. Viborg şähäre aşa diñgez yarı buylap Kotka, Helsinki, Turku, Pori, Vaasa, Oulu, Kemi şähärlärenä küçkännär. Eçke cir aşa Helsinki yaklarına, Järvenpää häm Tampere şähärlärenä yul totkannar. Öçençe yul Lappeenranta, Varkaus häm Kuopioga alıp bargan.
Cämiyätneñ tözelüe
Küçü haräkäte tigezlängäç häm öydän-öygä satıp yörü kibettä satuga äylängäç möselmannarnıñ üzara aralaşuı aktivlaşa. Alar bergälek haräkät kılu kiräklegen kürgännär, çönki dini vazifälärne ütär öçen nindi bulsa nigez barlıkka kiterü mäcbüri bulgan. Bergälekne totarga urtak tel, din häm bergälek tarihi vatan yärdäm itkän. Şulay uk çit mädäniyät mohitında üz milli üzençälekne üsterüne kiräkle dip kürelgän.
Mirasnı häm milli häm dini adätlärne saklar öçen Helsinki möselmannar hayriyä cämäate barlıkka kilä. Anıñ yasaları 1915 nçe yılda däülät tarafınnan kabul itelä. Ul vakıtta möselmannar dini ibadätlären kiraga alıngan bülmälärdä ütägännär. Bergälek eşlär öçen bülmä akça-sadaka tapşırular arkasında satıp alına. Sadaka birüçelärneñ kübese isemnären belgertergä telämägännär. İsemennän kürengänçä hayriyä cämäate räsmi räveştä dini cämäat bularak korılmagan. Praktikta başka dinnär häm mädäniyätlär belän mönäsäbätlär yahşı bulgan bulsa da, ul vakıttagı Finlandiyä kanunı buyınça hristian bulmagan dini oyışmanı terkäü mömkinlege bulmagan.
Nigez salu
Dinnär azatlıgı kanunı kabul itelgäç möselmannarga räsmi dini haräkät itü mömkinlege tugan. Aña ireşü öç yıl vakıt algan. Ul vakıtta dini ibadätlär hayriyä cämäate yärdäme aşa ütälgän. 1924 nçe yılnıñ sentäber ayında dinnär azatlıgı kanunına tayanıp mägarif ministırlıgına Finlandiyä möselmannarı cämäate yasaların kabul itü arizası cibärelä. Finlandiyä möselmannarı cämäate 1925 nçe yılnıñ 24 nçe april könendä Finlandiyä din oyışmaları listasına terkälä. Däülät şurasınıñ kararında şulay yazılgan: ”Dinnär azatlıgı kanunınıñ 13 nçe matdäseneñ kaidäsenä tayanıp Helsinki şähärennän imam W. A. Hakim häm säüdägär Ymär Abdrahim vä Finlandiyäneñ Helsinki häm başka şähärlärendä yäşäüçe islam dinenä bulgan yegerme biş keşe Däülät şurasına Finlandiyä möselmannarı cämäate isemle dini oyışma barlıkka kiterelüe turında ilan ittelär. Oyışmanıñ urını bularak Helsinki şähäre bilgelängän. Mötävälli häyäte imam W. A. Hakim, Helsinkidän säüdägärlär Ymär Abdrahim, Nur-Muhammed Ali, Kotkadan Ismael Arifulla häm Tamperedan Imad Samaletdinnan tözelgän. Oyışmanıñ dini şähadäten açıklau, dini ibadätlärne tärtipläü häm mähallä kaidälären kabul itüe ilanga kuşımta bularak berketelgän.
Berençe räis itep mötävälli häyäte W. A. Hakimne saylagan.